Finanse - tzw. skrypt książki Zadory,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1. CO TO SĄ FINANSE? Termin „finanse” oznacza inaczej zasoby pieniężne związane po pierwsze z gromadzeniem, po drugie z podziałem zasobów pieniężnych. Tam gdzie nie występuje pieniądz tzn. w gospodarce naturalnej - nie ma również finansów. 2. NAUKA FINANSÓW A NAUKA EKONOMII. Nauka finansów jest jedną z gałęzi nauki ekonomii. Jest to nauka o zjawiskach i procesach pieniężnych, a więc jednym z głównych aspektów zjawisk badanych przez ekonomię. 3. FUNKCJE PIENIĄDZA. - funkcja miernika wartości, - środka tezauryzacji, - środka cyrkulacji, - środka płatniczego, - pieniądza światowego. 4. PIENIĄDZ W CHARAKTERZE ZASOBÓW I STRUMIENI. Zasób pieniężny - pieniądz pozostawiony na pewien czas w bezruchu. Strumień pieniężny - pieniądz dynamiczny, strumień wskazuje kierunek przepływu pieniądza np. od podatnika do podatkobiorcy. 5. CO TO JEST GOSPODARKA FINANSOWA I POLITYKA FINANSOWA? Pojęciem szerszym od finansów jest pojęcie gospodarki finansowej. Obejmuje ono wszystkie trzy formy działania w dziedzinie zjawisk pieniężnych tzn. - przygotowanie prowadzenia wszelkiego rodzaju operacji pieniężnych w tym ich planowanie, - faktyczną realizację tych operacji pieniężnych, - ewidencję i analizę przebiegu operacji pieniężnych w przyszłości. Polityka finansowa jest to dokonywanie wyboru zarówno celów jak również sposobów lub metod ich osiągnięcia. Treść polityki finansowej zależy od podmiotu, który ją realizuje. 6. PRZEDMIOTOWA KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH. - przedmiotowe - pozwalają wyodrębnić określone rodzaje zjawisk pieniężnych, niezależnie od tego jakie podmioty biorą w nich czynny udział, w oparciu o to kryterium wyodrębnione są 3 podstawowe grupy pieniężnych przychodów i wydatków, czyli strumieni pieniężnych. Zasób pieniężny - pieniądz pozostawiony na pewien czas w bezruchu. Strumień pieniężny - pieniądz dynamiczny, strumień wskazuje kierunek przepływu pieniądza np. od podatnika do podatkobiorcy. 7. CHARAKTERYSTYKA RYNKOWYCH STRUMIENI PIENIĘŻNYCH. Przychody i wydatki pieniężne zwane ekwiwalentnymi (rynkowymi) charakteryzują się powiązaniem wydawania pieniędzy jednego podmiotu ze wzajemnym świadczeniem ze strony drugiego podmiotu realizującego wydatek pieniężny. Chodzi o rodzaj świadczenia tzn. sprzedaż towarów i usług oraz świadczenia pracy. 8. CHARAKTERYSTYKA STRUMIENI REDYSTRYBUCYJNYCH (TRANSFEROWYCH). Drugą grupę strumieni pieniężnych wyróżnionych w oparciu o kryteria podmiotowe stanowią przychody i wydatki redystrybucyjne (transfery obejmujące płatności dokonywane z różnych tytułów). Ich wspólną cechą jest występowanie materialnego ekwiwalentu za przekazywany pieniądz. Strumienie redystrybucyjne obejmują: - podatki i opłaty, - renty i zasiłki, - subwencje i dotacje, - odsetki. Charakteryzują się tym, że są regulowane przez mechanizm rynkowy. 9. CHARAKTERYSTYKA STRUMIENI KREDYTOWYCH. Przychody i wydatki kredytowe (III grupa strumieni wyodrębnionych w oparciu o kryterium przedmiotowe obejmuje przychody i wydatki, które są związane z operacjami kredytowymi banków. Wszystkie pozostałe operacje pożyczkowe np. prywatne pożyczki pieniężne udzielane przez osoby fizyczne traktowane są jako transfery). Przychody kredytowe - przychody pieniężne osiągane przez niebankowe jednostki gospodarujące, które zadłużają się w bankach. Wydatki kredytowe - to wydatki tych jednostek, które są związane z zapłatą poprzednio wykorzystanych kredytów bankowych. 10. PODMIOTOWA KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH. Podmiotowa klasyfikacja zjawisk pieniężnych opiera się na kryterium rodzajowego zróżnicowania podmiotów gospodarczych, które dokonują operacji pieniężnych tzn. realizują przychody i wydatki pieniężne oraz dokonują gromadzenia zasobów pieniężnych. Podmiotowa klasyfikacja obejmuje: - finanse publiczne, - finanse przedsiębiorstw, - finanse gospodarstw domowych, - finanse banków i instytucji kredytowych, - finanse ubezpieczeń. 11. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FINANSÓW PRZEDSIĘBIORSTW. Pierwsza grupa klasyfikacyjna obejmuje finanse (przychody i wydatki) przedsiębiorstw. W teorii ekonomii i finansów przedsiębiorstwo zalicza się do sektora zarobkowego, w którym jest wytwarzany PKB i w którym dokonuje się w ujęciu pieniężnym jego podział pierwotny. Dla gospodarki pieniężnej przedsiębiorstw najbardziej charakterystyczne jest gromadzenie przychodów ekwiwalentnych (z tytułu sprzedaży towaru i usług) ale również przychodów kredytowych w postaci pożyczek bankowych, jak również transferów z budżetu oraz z rynku kapitałowego. Dla przedsiębiorstw najbardziej charakterystyczne są wydatki związane z zakupem rzeczowych czynników wytwórczych jak również siły roboczej, czyli wydatki ekwiwalentu. Ważną pozycją wydatków przedsiębiorstw są wydatki transferowe. Przedsiębiorstwa ponoszą ponad to wydatki kredytowe związane ze spłatą zaciągniętych kredytów. 12. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FINANSÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH. Finanse gospodarstw domowych obejmują przychody i wydatki tego podmiotu. Dla gospodarstw domowych typowymi są przychody z tytułu wynagrodzenia za pracę (przychody ekwiwalentne), a także przychody redystrybucyjne, czyli transfery. Transfery - emerytury, renty, zasiłki dodatkowe, ubezpieczenia osobowe, ubezpieczenia obligacji i depozytów bankowych oraz dywidendy. Gospodarstwa domowe osiągają też przychody kredytowe. Kierunki wydatków gosp. dom. - wydatki związane z zakupem dóbr, usług konsumpcyjnych oraz wydatki transferowe, podatki, opłaty, składki ubezpieczeniowe. 13. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FINANSÓW PUBLICZNYCH. Finanse publiczne - finanse państwa oraz samorządów terytorialnych stanowiących związki publiczno-prawne. Dla tego sektora charakterystyczne są przychody transferowe, które obejmują: - podatki, opłaty, grzywny, - wpłaty z zysku przedsiębiorstw oraz dywidendy, - wpłaty z zysku Banku Centralnego, - pożyczki państwowe lokowane w bankach oraz na rynku kapitałowym w formie obligacji państwowych i bonów skarbowych. Sektor publiczny korzysta z pożyczek bankowych, które mają charakter kredytowy. Wydatki sektora publicznego mają po części charakter rynkowy i transferowy. Sektor publiczny spłacając raty pożyczek zaciągniętych w bankach komercyjnych ponosi wydatki kredytowe. 14. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA FINANSÓW BANKÓW I INSTYTUCJI KREDYTOWYCH. Finanse banków dotyczą również pozostałych instytucji kredytowych. Dla banków typowe są operacje kredytowe związane z kreacją pieniądza oraz wycofaniem jego z cyrkulacji. Emisją pieniądza żyrowego (depozytowego) zajmują się wszystkie banki natomiast emisją biletów bankowych oraz bilonu zajmują się banki centralne niekiedy skarb państwa. Przychodami banków są jedynie odsetki pobierane z tytułu oprocentowania kredytów oraz prowizje (są to więc przychody transferowe). Wydatki związane z oprocentowaniem depozytów mają charakter wydatków transferowych, ponadto banki i instytucje kredytowe ponoszą wydatki ekwiwalentne opłacają również różnego rodzaju podatki oraz opłaty. 15. FINANSE UBEZPIECZEŃ. Finanse ubezpieczeń obejmują gromadzenie oraz podział zasobów pieniężnych przez instytucje ubezpieczeń majątkowych i osobowych z wyjątkiem zakładów ubezpieczeń społecznych, które z uwagi na niezarobkowy charakter działalności są zaliczane do sektora publicznego. Firmy ubezpieczeniowe gromadzą przychody pieniężne w formie składek, które zalicza się do transferów, pomimo rynkowej regulacji ich wysokości. Wydatki firm ubezpieczeniowych związane z zatrudnieniem pracowników i zakupem dóbr konsumpcyjnych mają charakter rynkowy. Płacone przez te instytucje podatki oraz opłaty są wydatkami transferowymi. 16. Opisz stabilizacyjną funkcję finansów. 17. Opisz alokacyjną funkcję pieniądza. 18. OPISZ REDYSTRYBUCYJNĄ FUNKCJĘ FINANSÓW. Drugą grupę strumieni pieniężnych wyróżnionych w oparciu o kryteria podmiotowe stanowią przychody i wydatki redystrybucyjne (transfery obejmujące płatności dokonywane z różnych tytułów). Ich wspólną cechą jest występowanie materialnego ekwiwalentu za przekazywany pieniądz. Strumienie redystrybucyjne obejmują: - podatki i opłaty, - renty i zasiłki, - subwencje i dotacje, - odsetki. Charakteryzują się tym, że są regulowane przez mechanizm rynkowy. Finanse gospodarstw domowych obejmują przychody i wydatki tego podmiotu. Dla gospodarstw domowych typowymi są przychody z tytułu wynagrodzenia za pracę (przychody ekwiwalentne), a także przychody redystrybucyjne, czyli transfery. Transfery - emerytury, renty, zasiłki dodatkowe, ubezpieczenia osobowe, ubezpieczenia obligacji i depozytów bankowych oraz dywidendy. Gospodarstwa domowe osiągają też przychody kredytowe. Kierunki wydatków gosp. dom. - wydatki związane z zakupem dóbr, usług konsumpcyjnych oraz wydatki transferowe, podatki, opłaty, składki ubezpieczeniowe. 19. Na czym polega rzeczowo-pieniężny charakter gospodarowania. 20. Krążenie dóbr i dochodów w gospodarce. 21. CO TO JEST RACHUNKOWOŚĆ SPOŁECZNA? W teorii ekonomicznej, a także praktyce i statystyce gospodarczej powszechnie stosowanym narzędziem, które służy do poznawania procesów gospodarowania jest rachunkowość społeczna nazywana rachunkowością narodową. Podstawową zasadą wykorzystywaną w rachunkowości narodowej jest zasada podwójnego zapisu (każda operacja czy transakcja ekonomiczna zachodzi zawsze pomiędzy dwoma podmiotami co oznacza, że trzeba ją zapisywać na dwóch rachunkach z przeciwnymi znakami lub na jednym rachunku po dwóch stronach. Zasada ta umożliwia ewidencję po pierwsze transakcji rzeczowych, po drugie operacji rzeczowo - pieniężnych, po trzecie operacji pieniężnych. W rachunkowości narodowej podstawowe znaczenie zajmują trzy kategorie: - sektor - rachunek czyli konto - transakcje 22. OKREŚL POJĘCIA: SEKTOR, KONTO, TRANSAKCJA - UŻYWANE W RACHUNKOWOŚCI SPOŁECZNEJ. Sektor gospodarczy to grupa podmiotów wyodrębnionych z gospodarki narodowej według ściśle określonego, głównego kryterium np. w odniesieniu do przedsiębiorstw kryterium zaliczenia podmiotu do sektora przedsiębiorstw jest prowadzenie działalności obliczonej na zysk. W teorii finansów spotykamy różne sektory i tak np. Jan Czekaj i Stanisław Owsiak wyróżniają cztery sektory: - sektor przedsiębiorstw, - sektor ludności, - sektor państwowy, - sektor zagraniczny. Z kolei Zdzisław Federowicz analizując przepływy finansowe w gospodarce wyodrębnia sześć sektorów: - przedsiębiorstw, - gospodarstw domowych, - publiczny, - inwestycji, - bankowo kapitałowy, - zagraniczny. Dla sektorów czyli grup podmiotów sporządzane są odpowiednie konta zwane rachunkami, na których rejestruje się określone transakcje ekonomiczne. Pod pojęciem transakcji rozumie się każde zdarzenie, które jest rejestrowane na rachunku czyli koncie danego sektora. Transakcje mają złożony charakter, gdyż obejmują zarówno procesy produkcji zużycia dóbr i usług jak również procesy pośrednie związane z realną stroną gospodarowania. Najczęściej wyróżnia się trzy rodzaje transakcji: - transakcje związane z produkcją dóbr i usług, - transakcje transferowe, - transakcje kapitałowe. 23. SCHEMAT PRZEPŁYWÓW FINANSOWYCH: RACHUNKI SEKTOROWE. Schemat przepływów finansowych jest wysoce zagregowany, obejmuje sześć sektorów: I sektor - przedsiębiorstw, do których należą podmioty dążące do maksymalizacji zysku, wytwarzają dobra prywatne z siły roboczej sektora gospodarstw domowych, korzystają na zasadach odpłatności. Na rynku sektora przedsiębiorstw rejestruje się tylko te transakcje, które dotyczą działalności eksploatacyjnej (bieżącej) - P. II sektor - gospodarstw domowych obejmuje pracowników wszystkich typów przedsiębiorstw (państwowe, publiczne, prywatne) oraz emerytów, rencistów jak również osoby utrzymujące się z dochodów kapitałowych. Wydatki gospodarstw konsumenckich mają charakter wyłącznie konsumpcyjny - C. III sektor - publiczny obejmuje zarówno państwowe jak również samorządowe instytucje publiczne z wyjątkiem tych, które prowadzą działalność zarobkową. Te ostatnie zalicza się do sektora P. Sektor publiczny (G) podstawowe dochody czerpie z podatków, opłat oraz kredytu publicznego. Wydatki sektora G traktuje się jako wydatki bieżące. IV sektor - inwestycji (I) jest to wyodrębniony pod względem funkcjonalnym zespół podmiotów prowadzących działalność inwestycyjną (czyli część sektora P - przedsiębiorstw). V sektor - bankowo-kapitałowy (B) jest to sektor pośrednictwa finansowego gromadzący oszczędności oraz rezerwy sektora prywatnego, publicznego i zagranicznego, przekazuje je do dyspozycji sektora I. VI sektor - zagraniczny (Z) obejmuje eksport i import towarów i usług. Rezultaty obu tych operacji we wszystkich schematach zagregowanych są prezentowane jako eksport netto tzn. nadwyżka eksportu netto nad importem i tak np. jeżeli wartość importu > wartość eksportu Þ eksport netto będzie wartością ujemną. Nadwyżka eksportu nad importem traktowana jest jako lokowanie oszczędności za granicą, zaś nadwyżka importu nad eksportem jako oszczędności sektora zagranicznego. 24. SCHEMAT PRZEPŁYWÓW FINANSOWYCH: TABLICA SZACHOWNICOWA. Prezentowany schemat przepływów składa się z dwóch części, część pierwsza obejmuje rachunki wymienionych wyżej sześciu sektorów, na których są wykazane w kilku pozycjach rodzajowych przychody oraz wydatki pieniężne każdego z sektorów, na które są wykazane w kilku pozycjach rodzajowych przychody oraz wydatki pieniężne każdego z sektorów. Przychód jednego sektora każdorazowo stanowi wydatek innego sektora, zatem suma transakcji musi występować zawsze na dwóch rachunkach, na jednym po stronie przychodów a na drugim po stronie wydatków. Drugą część schematu stanowi tzw. tablica szachownica, obejmująca te same rachunki sektorów w takim układzie, że w wierszach zapisuje się przychody pieniężne każdego sektora, natomiast w kolumnach wydatki poszczególnych sektorów na rzecz pozostałych. 25. POJĘCIE I ZAKRES PRZEDMIOTOWY PRAWA FINANSOWEGO. Termin prawo finansowe jest stosowany w Polsce stosunkowo niedawno. W Polsce przyjmuje się następującą systematykę prawa finansowego: I dział - prawo budżetowe II dział - prawo podatkowe III dział - prawo celne IV dział - prawo finansowe, ubezpieczeń społecznych V dział - prawo finansowe samorządu terytorialnego VI dział - prawo walutowe i dewizowe VII dział - prawo finansowe podmiotów gospodarczych Z wyjątkiem ostatniego działu pozostałe wchodzą w skład finansów publicznych. Związki prawa finansowego z innymi gałęziami prawa są bardzo bliskie, trudno bowiem znaleźć taką dziedzinę prawa regulującą życie społeczne, która by pośrednio lub bezpośrednio nie dotyczyła zjawisk pieniężnych. Nauki prawa finansowego nie sposób oddzielić od nauki finansów. Podstawowymi źródłami prawa finansowego są w większości krajów: - konstytucje, - ustawy. W konstytucji powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie te instytucje i zasady finansowe, które określają kompetencje i odpowiedzialność organów władzy państwowej i samorządowej. 26. NORMY PRAWA FINANSOWEGO. Normy prawa finansowego cechuje trójczłonowa formuła obejmująca: - hipotezę - dyspozycję - sankcję Hipoteza normy składa się z dwóch części: - powołania się na akt normatywny czyli źródło prawa, - powołania się na stan faktyczny (uzasadniający dyspozycję normy). Dyspozycja normy obejmuje: - przedmiot normy czyli określone zachowanie się stanowiące uprawnienie jednego podmiotu i zobowiązanie drugiego, - podmioty normy, czyli czynnego uprawnionego i biernego zobowiązanego. Sankcja - to określona dolegliwość karna oraz materialna. 27. UPRAWNIENIA I OBOWIĄZKI FINANSOWO - PRAWNE. W dyspozycji norm prawa finansowego są określone uprawnienia i obowiązki finansowe. Powstanie, zmiana lub wygaśnięcie uprawnień i obowiązków są uzależnione od powstania faktów, z którymi prawo finansowe łączy powstanie skutków finansowo-prawnych. Fakty te określa się mianem faktów prawnych i dzieli się je na: 1. zdarzenia (które są niezależne od woli ludzi) np. śmierć, urodzenie. 2. zachowania (są zależne od woli ludzi) np. decyzja o uruchomieniu działalności gospodarczej. Uprawnienia i obowiązki finansowo prawne odnoszą się do wszystkich sfer działalności finansowej. Z tego punktu widzenia wyróżnia się uprawnienia i obowiązki budżetowe, podatkowe, walutowe, dewizowe oraz bankowe. 28. PODMIOTY PRAWA FINANSOWEGO. Podmiot prawa finansowego to osoba lub jednostka organizacyjna objęta uprawnieniami oraz obowiązkami finansowo-prawnymi. W procesie publicznej działalności finansowej występują na ogół dwie grupy podmiotów - czynne i bierne. Grupa pierwsza obejmuje organy państwowe oraz organy samorządu terytorialnego, które posiadają prawo stanowienia norm prawnych generalnych oraz kompetencje nieprawotwórcze służące do ustanowienia norm i...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plgbp.keep.pl
|
