Filzofia, R01S02
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
RENESANS (XV – XVI) Renesans oznaczał tyle co odnowa duchowa. Początek idei renesansowej to kwestia literatury świeckiej. To epoka zbierania owoców ze szkół zakładanych w średniowieczu. Umiejętność pisania i czytania to nie tylko domena duchownych. Wynaleziono druk. Nazwa renesans od włoskiego historyka sztuki – Giorgio Vasari Cechy charakterystyczne: 1) „Godność człowieka” - człowiek jest twórcą dzieł kultury, cywilizacji; w średniowieczu – zepsuta natura człowieka 2) Stosunek do przyrody 3) Skupienia na człowieku życie wewnętrzne i społeczne. Nie ma już kontemplacji Boga. Pisarze: – Giovanni Boccacio - „Dekameron” – Francesco Petrarka – poeta/kategoria miłości W średniowieczu przyroda była stworzona dla człowieka. Renesans mówi, iż człowiek jest elementem przyrody. Renesans wprowadza w życie kategorie potępiane przez Kościół np.: astrologia, wróżbiarstwo Środowiskiem badania jest człowiek i jego fizyczność Renesans wprowadza termin techniczny „HUMANIZM” - ruch intelektualny starający się wypracować filozofię praktyczną (moralną i społeczną). Za inicjatora uważa się Petrarkę, który wystąpił z krytyką scholastyki ze względu na suchy i abstrakcyjny język. Humanizm zaczęto traktować jako poznanie człowieka i jego zasady moralne. Humaniści głoszą wyższość działania nad poznaniem. Prymat woli nad intelektem. Renesans daje wzorce dla człowieka. Akcent pada na aktywność człowieka. Człowiek humanista to człowiek działania. Hedonizm - \rozkosz\ skosztowanie to co niesie życie Carpe diem Kultura według myślicieli renesansowych to najwyższa wartość człowieka. Człowiek jest mikrokosmosem. Ma boskie cechy. W człowieku istnieją 2 elementy: duchowy i cielesny. Każda jednostka jest niepowtarzalna. Erazm z Rotterdamu – przedstawiciel specyficznego humanizmu chrześcijańskiego. Pyta czym jest godność człowieka. Co później staje się sporem katolicyzmu z protestantyzmem. Przeciwstawiał uczucia rozumowi, podkreślał spontaniczność psychiki. Mówił o potrzebie uczenia moralności. Opracował model rozumnego władcy Michel Montaigne – Boga traktował jako potęgę niepojętą. Odmawiał rozumowi głównej roli w życiu człowieka. Naturalistyczna koncepcja człowieka – człowiek podobny do zwierząt, z wyjątkiem myślenia i wyobraźni. Człowiek stawia sobie sztuczne cele. Należy kierować się naturalnymi odczuciami, byle zachować wiarę. W utrwaleniu więzi społecznej dużą rolę odgrywa umiłowanie tradycji. Filozofia polityczna – renesans zrywa z podporządkowaniem państwa celom religijnym. Odwołuje się do prawa naturalnego, do psychologicznych potrzeb i historycznego doświadczenia narodów. Przedstawiciele: Machiavelli, Bodin, T. More. Koniec średniowiecza w Polsce: – śmierć K. Jagiellończyka (1492) – przyjazd Bony Idee renesansowe w Polsce pojawiają się w XV w. Przedstawiciele: 1) Filip Kallimach – przyczynił się w dużej mierze do poprawności epikurejskiej 2) Paweł z Worczyna – życie aktywne w społeczeństwie 3) Jan z Rudziska – podkreślał wartość pracy fizycznej 4) Adam z Bochynia – rozmowa o 3 istniejących wyznaniach, mówiąca o ich wspólnej idei 5) Mikołaj Kopernik – kwestia heliocentryczna, jego dzieła po śmierci opublikowane FILOZOFIA NOWOŻYTNA Kartezjusz (1594-1650) Racjonalista (umysł nad zmysłami) – zwany ojcem filozofii nowożytnej. Kartezjusz kładł nacisk na matematykę i geometrię, powiązał filozofię z nauką. Uważał, iż matematyka stanowi wiedzę jasną i wyraźną. Z niej też zaczerpnął metodę analityczną (rozkładanie na najprostsze składniki) do badań teoretycznych. Sama analiza dokonuje się dzięki „intuicji racjonalnej” – bezpośredniego aktu intelektualnego, w którym uzyskuje się wiedzę oczywistą, otrzymuje się definicję przedmiotu. Drugi etap to dedukcja – zależność między prostymi składnikami. Trzeci etap to enumeracja – przejrzenie(?) rozumowania pod względem porządku uzasadnienia, od prostych do bardziej złożonych. Kartezjusz zapoczątkował zajęcie się poznaniem a dopiero później rzeczywistością. Należy powstrzymać się od przyjmowania tez opartych na doświadczeniach zmysłowych, trzeba zwrócić się ku świadomości. Trzeba wyjść od twierdzeń niepowątpiewalnych, oczywistych. Jest to prawda o wątpieniu – myślę, więc jestem. Własne istnienie ---> później udowodnienie istnienia świata (cogito ergo sum) Stał na stanowisku natywizmu: podstawowe idee – Boga, świata są nam wrodzone. Wrodzoność idei świadczy o niezależności umysłu od doświadczenia zmysłowego. Przyroda jest wielkim mechanizmem. Ciało trzeba odróżnić od duszy – skrajny dualizm. Człowiek to 2 substancje: myśląca i ciała. Są one niezależne od siebie. Znaczenia poglądów Kartezjusza dla filozofii: 1) Nastąpił odwrót od filozofii przedmiotowej na rzecz podmiotu - „myślę, więc jestem” - podkreślenie oczywistości sfery świadomościowej. 2) Ambicją Kartezjusza było zbudowanie wielkiego systemu wiedzy obejmującego filozofię, a także nowożytne przyrodoznawstwo. 3) Autonomiczność poznania rozumowego, która uniezależniała wiedzę od Objawienia, a z drugiej strony od doświadczenia zmysłowego. Do każdego stwierdzenia antyteza! Jedyną rzeczą, której nie da się zaprzeczyć jest to, co w danym momencie myślimy. „Rozprawa o metodzie” - dzieło całościowe i przekonujące podejście do filozofii od czasów Arystotelesa. Fakt istnienia stał się punktem wyjścia ----> istnieje też coś co myśli, czyli ja sam -----> w moich myślach dużo obiektów zewnętrznych, a więc istnieje coś jeszcze ----> itd. Baruch Spinoza (1632 – 1677) – poddał krytyce poznawczą wartość Starego Testamentu. Jako racjonalista deprecjonował owoce wyobraźni – ona jest głównym źródłem błędu. Proroctwa są właśnie owocem wyobraźni. Biblia nie jest źródłem wiedzy o Bogu ani o przyrodzie. Rozdzielił Objawienie od wiedzy rozumowej. W pojęciu substancji odbiegł od Kartezjusza. Substancja jest przyczyną samej siebie, nie wymaga odniesienia do innego bytu. Istnieje jedna substancja, która sama siebie uzasadnia, której istnienie należy do jej istoty. Ona utożsamia się z Bogiem. Są 2 wersje substancji: 1) naturalistyczna – substancja utożsamiona z przyrodą 2) panteistyczna – jest to Bóg Spinoza zbliżył Boga do przyrody. Stał na stanowisku skrajnego monizmu: jest jedna substancja utożsamiona z Bogiem i przyrodą. Myślenie to samowiedza ciała. Wolna wola to złudzenie. Spinoza głosił panowanie rozumu nad namiętnościami. Wiedza rozumowa pozwala afirmować własną naturę i prowadzi do radości życia i szczęścia. Człowiek nie ponosi odpowiedzialności za swoje czyny, gdyż jest to wpisane w jego działanie. Stopnie poznania: 1) Przez zmysły i wyobraźnię 2) Przez rozum, poznanie dedukcyjne 3) Intuicja – poznanie bezpośrednie FILOZFIA PRAKTYCZNA - jedna substancja tożsama z Bogiem. Gottfried Wilhelm Leibniz – odkrywca wielu prawideł matematycznych. Twórca „Teodycei” - rozważania dotyczące istnienia świata. „Teodycea” - filozofia Boga Teza książki ----> Bóg jest dobry i stworzył najwspanialszy świat. Świat nie może być doskonały, bo byłby Bogiem. Zło napędza życie. Świat jest dobry, bo jest najwspanialszy ze światów. Leibniz chciał rozróżnić naukę od filozofii. Nauka ma inny przedmiot zainteresowań. Filozofia zaś pyta o rację dostateczną. Nauka to wiedza o zjawiskach, a filozofia szuka celu. Substancji jest wiele. Nazwał substancję – MONADĄ. Każda rzecz to zespół monad. Monady, które łączą się na dłuższy czas tworzą rzeczywistość i są to substancje złożone. Koncepcja substancji: Istnieją 2 rodzaje substancji: -proste -złożone Natywizm – człowiekowi wrodzona jest zdolność poznania. Niczego nie ma w umyśle, co nie byłoby uwarunkowane w rzeczywistości. Człowiek i świat to rzeczywistość. Nicolas Malebranche – radykalne usunięcie dualizmu duszy i ciała. Nie poznajemy jasno ani Boga ani własnej duszy. Natomiast mamy jasne poznanie ciał: istotę ich bowiem stanowi rozciągłość. Po raz pierwszy zapytuje o rzeczywistość poza bytem. Był empirykiem. Sądził iż najmocniejszym fundamentem wiedzy jest oparcie jej na doświadczeniu. Poznanie ciał osiągane za pomocą jasnych idei jest poznaniem doskonałym. Idee nie będące w nas są w Bogu. Są 3 obręby poznania: – zmysłowe – najmniej wartościowe – wyobraźnia – czysty rozum. Apriori – wiedza, którą wyciągamy z samej treści pojęcia Aposteriori – wychodzimy z naszym rozumieniem do naszego doświadczenia Okazjonalizm – Bóg obdarza człowieka łaską, dzięki kontaktowi z Nim mamy możliwość poznawania rzeczywistości Isaac Newton – przestrzeń absolutna, ruch związany z czasem. Uważał, że błąd, który popełnił Kartezjusz to nie branie pod uwagę doświadczenia eksperymentowania. By poznanie było niepowątpiewalne musi być” – proste – stałe – prawo musi być zawsze takie samo – dotyczyć niezmiennych jakości np. czerwony + żółty = zielony – należy opierać się na stwierdzeniach wywnioskowanych na drodze ogólnej idukcji Założenie metodologiczne nauki: – ujawnia prostotę nauki – jej jednorodność – będzie odkrywała fundamentalna prawa natury – będzie stawiać pewne hipotezy\ przewidywać Teoria czasu o przestrzeni: Czas jest rzeczywistością istniejącą absolutnie. Zmiana jaką dostrzegamy jest wynikiem tego, iż sami jesteśmy czasowi. Blaise Pascal - „zakład Pascala” Krytyk moralności jezuickiej. Człowiek może poznać rzeczy nadprzyrodzone przez serce i wiarę. Porządek serca jest różny od porządku rozumu. Galileusz – matematyka metodą nauk przyrodniczych. Empiryzm: 1) genetyczny – człowiek rodzi się pusty 2) metodologiczny – życie człowieka oparte na doświadczeniu pośrednim lub bezpośrednim OŚWIECENIE ANGIELSKIE John Locke – XVII\XVIII – zajmował się głównie teorią poznania. Podejmuje problem – pytanie o umysł. Czy możemy badać coś, co jest pozna nami. Kwestie epistemologiczne. Wiedzę uznaję za empiryczną. Nasza wiedza pochodzi z doświadczenia umysłu (tabula rasa). Przez doświadczenie człowiek nabywa wiedzę. Doświadczenia nabieramy na 2 drogach: 1) Doświadczenia zewnętrzne 2) Świadomość samego siebie (idee): -obiektywne(kształt, ruch) -subiektywne (barwy, smaki) Idee nie są samoistnymi bytami, to efekt analizy. Idee proste(wyobraźnia rzeczy materialnych) stanowią obszar wiedzy. Krytykuje substancję, która jest wytworem umysłu, gdyż nie jest ona poznawalna. Praktycyzm: – oparcie na psychologii – prawo swobodnego rozwoju i sądu – konieczność badań w łączności z życiem – tolerancja, podział władzy, prawo większości do rządzenia – religia naturalna, wolna od Objawień Celem Locka stało się stworzenie systemu pojęć, które dorównywałyby Kartezjuszowi, ale bardziej zgodnego ze zdroworozsądkowym podejściem do rzeczywistości. George Berkeley; jego poglądy charakteryzjuą: lIDEALIZM EMPIRYCZNY – byt = obserwacjallNOMINALIZM – w umyśle, jak i poza nim nie ma nic abstrakcyjnego. Zawsze istnieją konkrety. Cechy jakie nadajemy rzeczom są z nią związane, np. różowy długopis (nie samej różowatości)llSUBIEKTYWIZM – pierwotne własności ją subiektywne, istnieją tylko w zmysłachllSENSUALIZM – istnieje tylko to, czego doświadczamy; poznanie przez zmysłyllIMMATERIALIZM – substancje nie istnieją, są fikcjami umysłu. Świat składa się z zespołów jakości jakie dostrzegamyllSPIRYTUALIZM – poznajemy własności duszy przez rozum (rola metafizyki), natomiast świat ciał przez zmysły (rola nauki)lSą tylko 2 rzeczy: same bodźce i wygenerowane na ich podstawie idee David Hume – Szkot/ kwestia relacji wrażeń a idei Należy badać nie rzeczy, ale nasze o nich przedstawienie. Przedstawienia mogą być dwojakiego rodzaju: 1) Pochodne (idee) 2) Proste (wrażenia) Istnieją 2 obiekty badań: 1) Stosunki między ideami 2) ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plgbp.keep.pl
|
