Filmowe adaptacje dzieł Williama Szekspira,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dzień dobry nazywam się Piotr Palma. Temat mojej prezentacji brzmi: „Filmowe adaptacje dzieł Williama Szekspira omów na wybranych przykładach” Rozpocząć chciałbym od sprecyzowania fundamentalnego terminu dla mojej prezentacji : Adaptacja (łac.adaptatio- przystosowanie) – przystosowanie utworu do innej struktury rodzajowej (np.: przeróbka dzieła epickiego na dramatyczne) Natomiast Adaptacja filmowa –przeróbka utworu literackiego albo scenicznego na samodzielne dzieło filmowe. Scenariusz adaptacji cechuje niezależność od pierwowzoru. Kierując się własną interpretacją bądź wizją autorzy dodają, odejmują, łagodzą i zmieniają fabułę, motywy i wątki. adaptacja określa twórczy przekaz idei, wizji czy tematu danego dzieła. Ekranizacja– przeniesienie na ekran (sfilmowanie) dzieła literackiego, widowiska scenicznego (komiksu gry komp.) w sposób możliwie wierny i odtwarzający pierwowzór. Najlepszym przykładem jest zekranizowanie w latach 1978-1985 wszystkich dramatów Szekspira przez telewizję BBC. Dzieła Williama Szekspira będące odbiciem jego twórczego geniuszu są ponadczasowym i uniwersalnym źródłem inspiracji dla sztuki filmowej. W tym momencie pragnę powiedzieć kilka słów o Williamie Szekspirze. William Szekspir (ang. William Shakespeare; ur. prawdopodobnie 23 kwietnia 1564, miejsce ur. Stratford-upon-Avon, zm. 23 kwietnia 1616 tam) – [52 lata] angielski poeta, dramaturg, aktor. Powszechnie uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy literatury angielskiej oraz reformatorów teatru. Napisał około 40 sztuk teatralnych - jako jeden z niewielu dramaturgów tworzył z równym powodzeniem komedie jak i tragedie. Sztuki Szekspira zostały przetłumaczone na wszystkie najważniejsze języki nowożytne (pierwszego polskiego przekładu dokonał ponad 200 lat po ich powstaniu, w 1839 roku Ignacy Hołowiński). A inscenizacje dramatów należą do żelaznego repertuaru teatrów na całym świecie. Dokonując wyboru podmiotu prezentacji zdecydowałem się przedstawić dwa skrajnie różne podejścia do adaptowanego utworu są nimi Hamlet Franco Zeffirellego i Tron we krwi Akiro Kurosawy. Hamlet Zeffirelliego w niewielkim stopniu odbiega od pierwowzoru ( pominięcie niektórych scen, postaci dramatu, zmiana kolejności scen, dodanie nowych na przedstawienie wątków zaledwie wspomnianych w utworze [ofelia]). Natomiast Tron we krwi Kurosawy bazując na szekspirowskiej psychoanalizie-człowieka, owładniętego rządzą władzy zbudował mroczną opowieść, która na pierwszy rzut oka nie ma nic wspólnego ze sztuką Szekspira. Dokonał zabiegu, który – w dziedzinie adaptacji – jest wydarzeniem niecodziennym. Zmienił tekst, rysunek postaci, argumentację, wymowę niektórych epizodów a nawet zakończenie nie mówiąc o układzie dramaturgicznym. Teraz postaram się w kilku zdaniach przedstawić sytwetki twórców, wybranych przeze mnie filmów. Akira Kurosawa światowej sławy reżyser japoński,(1910-03-23 1998-09-06) twórca narodowego kina japońskiego zrealizował w 1957 przejmujący obraz - Tron we krwi ( Toshiro Mifune – Washizu, Isuzu Yamada – Asaji, Minoru Chiaki - Miki). Akcja filmu toczy się w feudalnej Japonii, nękanej walkami wewnętrznymi arystokratycznych rodów o władzę. Fabuła kilku jego filmów stanowi adaptacje dzieł Shakespeare’a: Ran został oparty na Królu Learze, Tron we krwi– na Makbecie, a Zły śpi spokojnie–Hamlecie. Za tron we krwi otrzymał nominację do złotego lwa na międzynarodowym festiwalu filmowym w Wenecji oraz błękitną wstęgę za najlepszą scenografię od stowarzyszenia krytyków filmowych z Tokio. Franco Zeffirelli, właściwie Gianfranco Corsi (ur.12 luty 1923 we Florencji) – włoski reżyser filmowy, a także scenarzysta, projektant kostiumów, producent i aktor. Debiut reżysera jest ściśle związany z Szekspirem ponieważ pierwsze jego produkcje to Poskromienie złośnicy (1967) oraz (1968), który przyniósł mu nominację do nagrody Oscara za reżyserię. W 1986 zrealizował Otella, a cztery lata później Hamleta z gwiazdorską obsadą (Melem Gibsonem, Glenn Close, Alan Bates, Ian Holm, Helena Bonham Carter). Na sukces filmu złożyła się również doskonale ilustrująca, muzyka wybitnego kompozytora filmowego Ennio Morricone. Film otrzymał nagrodę Włoskiej Akademii Filmowej , David di Donatello w 1991r oraz uzyskał 2 nominacje do oskara (kostiumy i scenografie), oraz nominacje do Bafta [The British Academy of Film and Television Arts, Brytyjska akademia sztuk filmowych i telewizyjnych] W 1999 roku Franco Zeffirelli otrzymał Kryształowego Globusa na Festiwalu Filmowym w Karlowych Varach za wybitny wkład w światową kinematografię Zainteresowanie kina Szekspirem było zawsze czymś więcej niż tylko przelotną modą. Najsłynniejsze utwory mają po kilka lub nawet kilkanaście filmowych wersji, a nowe ekranizacje pojawiają się z godną podziwu regularnością. Jest to zjawisko bogate i zróżnicowane, i nic nie wskazuje, by należało do przeszłości. Wszystko zaczęło się w roku 1899 w Londynie, zaledwie 4 lata po Wyjściu robotników z fabryki braci Lumiere. Gdy jednak sir Herbert Beerbohm Tree znany aktor szekspirowski, odgrywał przed kamerą fragment własnej inscenizacji Króla Jana, nikt nawet nie przypuszczał, czym stanie się wkrótce nowy wynalazek. Trzydzieści lat później kino przestało już być ciekawostką i wyszydzoną przez wielu jarmarczną rozrywką. Wkraczając w epokę dźwięku, osiągnęło dojrzałość; stało się przemysłem i źródłem wielkich fortun. Stało się też sztuką gotową stawić czoła dziełom genialnego dramatopisarza. Charakteryzujące się przesadną gestykulacją aktorów i sztucznością, nieme filmiki szekspirowskie musiały odejść w zapomnienie. Za sprawą hollywodzkiej pary aktorskiej, Douglasa Fairbanksa i Mary Pickford, którzy wcielili się w bohaterów Poskromienia złośnicy, Szekspirowskie postaci po raz pierwszy przemówiły z ekranu własnymi głosami. Po tym krótkim wstępie, chciałbym przypomnieć postawioną wcześniej tezę, że: Dzieła Williama Szekspira będące odbiciem jego twórczego geniuszu są ponadczasowym i uniwersalnym źródłem inspiracji dla sztuki, a sztuki filmowej. Broniąc tej tezy przytoczę pewne przykłady zbiegów adaptacyjnych zastosowanych w wybranych przeze mnie filmach. Hamlet: Fanco Zeffirelli zachowuje wierność wobec fabuły oryginału, dokonuje wielu skrótów, skupiając się na postaci Hamleta. Wykorzystuje on konwencje kina akcji, zmieniając kolejność scen, łącząc je. Zmienia kolejność dialogów, wycina i skraca je, przenosi w inne sceny bądź rozdziela na inne postaci. Rezygnuje ze wszystkich wątków politycznych. W konsekwencji redukując ilość postaci dramatu ( Fortynbras, Rajnold – sługa Poloniusza, Wolytmond i Korneliusz – dworzanie) A ostatnie słowa sztuki należą do Horacja „Spij słodki książę...” Podczas gdy w oryginale, akcje zamyka przejęcie władzy przez Fortynbrasa. Zeffirelli wprowadza do historii nowe sceny takie jak pogrzeb ojca Hamleta, oraz sceny relacjonowane w dramacie t.j. np. Spotkanie Ofelli z Hamletem po rozmowie z duchem. Zeffirelli zmienia miejsca akcji, nie jesteśmy stale przytłaczani patosem dworu lecz rozbija on sceny zbiorowe ( Akt I, sc.2) na mniejsze samodzielne jednostki osobna scena z Laertesem, i z Hamletem. Słynny monolog To be or not to be jest umiejscowiony w rodzinnym grobowcu. Reżyser pozwala Hamletowi „wyjść” z ponurego zamczyska podczas sceny spotkania z Gildernsternem i Rozenkrandsem. Konsekwentnie buduje ustawieniem kamery klimat permanentnego podglądania i podsłuchiwania, wszystkich przez wszystkich – pierwsze sceny Hamlet podsłuchujący Ofelię i Poloniusza na blankach, Hamlet oglądający ucztę przez okno w tarasie i inne. Widz odnosi wrażenie że za każdym rogiem czai się na niego para wpatrzonych służalczych oczu. Film Zeffirellego jest najbardziej nowatorskim filmem jeżeli chodzi o klasyczną adaptację Hamleta (nie mówię tu o nowoczesnym Hamlecie 2000 ), skupia się na głównym bohaterze, redukując liczbę wątków pobocznych. Dzięki czemu jest dynamiczny i nie męczy swoją objętością ( trwa 2 h) Jest przejrzysty i wiernie oddaje przesłanie oryginału. Nie zagłębiam się w grę aktorską którą uważam za znakomitą, dodatkowo urozmaiconą muzyką kompozytora do tak kultowych filmów jak Dawno temu w Ameryce, Misja czy Karol- człowiek który został papieżem. Tron we krwi: Akira Kurosawa wykorzystał dwie koncepcje w tworzeniu Tronu w k. Mianowicie jako narodowy twórca japoński kreuje obraz ściśle korespondujący z japońskim teatrem Noh. Przez co zredukowana jest ilość zbliżeń na rzecz planu ogólnego. Melorecytacja tworzy klamrę kompozycyjną, wprowadza w akcję pieśnią o „mężnym wojowniku opętanym przez kobietę i żądzą władzy, mający złożyć daninę Tronu z krwi” Podkład muzyczny jest również oparty jest na kanwie teatru noh, są to instrumenty perkusyjne, flety i piszczałki. Środki takie jak muzyka czy rekwizyty ograniczają się do niezbędnego minimum. Muzyka podkreśla emocje bohaterów oraz wprowadza nastrój napięcia lub uspokojenia. Powtarzającym się kilkakrotnie motywem dźwiękowym jest ptasi skrzek – zła wróżba. Aktorzy poruszają się w praktyczne pustych wnętrzach, a rekwizyty stają się ich atrybutami o wymiarze symbolicznym. Postaci ucharakteryzowane są tak by przypominać ich twarze przypominały maski teatru noh. Drugą koncepcją jest prowadzenie bohaterów według motywu theatrum mundi – każdy z nich ma swoją rolę do odegrania w życiu i nie może jej zmienić. Podstawowym zabiegiem zastosowanym przez reżysera jest rezygnacja z szekspirowskiego wiersza i ograniczenie dialogów do niezbędnego minimum. Kurosawa dokonuje zmiany rysunku postaci: W Makbecie w nim samym rodzi się myśl o morderstwie. Natomiast Washizu jest przede wszystkim samurajem – czyli tym który służy, oraz z pierwszą zasadą kodeksu bushido jest wierny i lojalny wobec swego pana i przyjaciół. Wstępuje na drogę zbrodni przez żonę która ma na niego ogromny wpływ. Zręcznie gra na uczuciach męża, jego ukrytej ambicji i podważa jego męstwo, przedstawiając mu bardzo logiczne argumenty Reżyser wplata w historię nowe wątki np. Asaji wierząca bezgranicznie w słowa przepowiedni, gdy wyjawia Washizu że jest w ciąży dostrzega możliwość zmiany wróżby. Rodzi ona martwe dziecko – co może symbolizować samozagładę jaką na siebie sprowadziło małżeństwo popełnioną zbrodnią. Zmienione zostaje dodatkowo zakończenie. Gdy pajęczynowy las rusza w kierunku zamku, Washizu załamuje się. Nie panuje nad sobą i sytuacją, nie okazuje pogardy dla śmierci – kolejnej zasady bushido. Ginie jak niebezpieczna „ arcyrzadka bestia akt V scena VII” zabity przez własnych żołnierzy. Nie umiera godnie i honorowo w walce jak Makbet. Tworzy to jeszcze większy dysonans pomiędzy kodeksem samuraja a jego opętańczą ucieczką przed strzałami. Według mnie Washizu jest postacią bardziej tragiczną niż Makbet. Wnioski: Wspólne cechy utworów Szekspira i scenariuszy filmowych ułatwiają do pewnego stopnia zadanie reżyserom ale na pewno nie wystarczą do powstania udanej adaptacji Wybitność powyższych filmów została osiągnięta dzięki uchwyceniu głównej myśli szekspira i wzbogaceniu jej o własną interpretacje. Spektakl teatralny jest tylko kolejną lepszą lub gorszą wersją sztuki. Film jest wersją definitywną. Widz wierzy w oglądane wydarzenia i identyfikuje się z bohaterami, ponieważ „ruchomy obraz” trafia do niego łatwiej i lepiej zapada w pamięć niż statyczne akcja teatralna. Dlatego też na reżyserze filmowym ciąży większa odpowiedzialność niż na teatralnym. Jego dzieło przetrwa dla przyszłych pokoleń i, niezależnie od panujących mód, będzie zawsze wystawione na krytykę. Podsumowanie: Podsumowując, stwierdzenie, że żyjemy w epoce obrazu, jest oczywiście banalne, ale nie można abstrahować od faktu, że ilość obrazów, z którymi obcujemy, lawinowo narasta, że różnicują się one coraz bardziej, stają się wzajemnie wymienne: filmy kinowe pokazuje się w telewizji, malarstwo upowszechnia się za pomocą fotografii. Zjawisko adaptacji szekspirowskich które z całą pewnością można określić mianem tradycji w historii kina uważam za pozytywne. Jest to po pierwsze potwierdzenie geniuszu Williama Szekspira oraz chęć niesienia kultury wysokiej (jaką bez wątpienia jest szekspir) do szerszego grona odbiorców. Mówi się, że prawdziwy szekspir może istnieć tylko w teatrze. Ja uważam inaczej, sądzę że dzięki powyższym przykładom udowodniłem iż można z nim obcować we własnym domu dzięki tak fenomenalnym adaptacją ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plgbp.keep.pl
|
